Het kabinet kan geen beroep doen op een crisistoestand om noodmaatregelen te nemen die het asielbeleid aanscherpen. Dat hebben ambtenaren van het ministerie van Binnenlandse Zaken geschreven, blijkt uit de stukken die premier Schoof naar de Tweede Kamer heeft gestuurd.
De ambtenaren raadden het hun minister, Judith Uitermark (NSC) af, zo komt naar voren uit de adviezen die openbaar zijn gemaakt. De stukken zijn openbaar gemaakt omdat de Kamer daarop in het debat over de Miljoenennota vanochtend had aangedrongen. Premier Schoof wilde de adviezen in eerste instantie niet delen, omdat er nog geen besluit was genomen.
De crisisbepaling kan “onder de huidige omstandigheden niet gebruikt worden”, is te lezen in de stukken van de ambtenaren. “Volgens Binnenlandse Zaken is er geen sprake van een noodsituatie die de activering van artikel 110 en artikel 111 Vreemdelingenwet rechtvaardigt. Inwerkingstelling daarvan zou dan ook uit het regeerprogramma moeten worden gehaald”, staat in de stukken.
Hoeden van de Grondwet
In een memo wordt de minister van Binnenlandse Zaken gewezen op haar “bijzondere verantwoordelijkheid voor het hoeden van de Grondwet en het rechtsstatelijk handelen van het bestuur”. Even verderop staat dat ambtenaren de “stellige overtuiging” hebben dat regelgeving “hierover met succes zal worden aangevochten bij de rechter”.
Ook schrijven ze dat “buiten het parlement om werken” alleen kan “in urgente noodsituaties”. “De motivering hiervoor ontbreekt. Dan is inzet van staatsnoodrecht democratisch en rechtstatelijk niet aanvaardbaar.”
Ook ambtenaren van het ministerie van Justitie twijfelen en wijzen er “met nadruk op dat het niet makkelijk zal zijn om tot een juridisch houdbare onderbouwing” te komen van de noodgreep. “Omdat het twijfelachtig is dat thans sprake is van buitengewone omstandigheden die noodzaken tot activering”.
Een groot deel van de stukken is zwartgelakt:
In een ander stuk adviseren ambtenaren spoedwetgeving in te zetten in plaats van de noodgreep die het kabinet nu voorstaat. In het stuk schrijven adviseurs, onduidelijk van welk ministerie, dat voor de rechtvaardiging van noodwetgeving “onvoorspelbare, niet te beïnvloeden en externe factoren of gebeurtenissen” nodig zijn.
Het kabinet wil een deel van de Vreemdelingenwet buiten werking stellen door een crisis uit te roepen. Het wil dan komen met noodwetgeving, zonder die in eerste instantie voor te leggen aan het parlement.
Met een asielcrisiswet wil het kabinet de Spreidingswet intrekken, een beslisstop op asielaanvragen invoeren, de opvang versoberen en regelen dat mensen zonder recht op verblijf desnoods gedwongen worden uitgezet. Eerder zei minister Faber van Asiel en Migratie, die over het asielbeleid gaat, dat de maatregelen “juridisch getoetst” zijn.
Debat op scherp
Gisteren leidde het voornemen van noodwetging tot veel kritiek van oppositiepartijen, die vinden dat de Tweede Kamer dan buitenspel wordt gezet, omdat er alleen nog achteraf iets aan gedaan kan worden. Dat de ambtenaren, als adviseurs van het kabinet, dat ook blijken te vinden, zet het debat op scherp.
De tijdelijk fractievoorzitter van coalitiepartij NSC Van Vroonhoven werd in de eerste helft van het Miljoenennota-debat gisteren al flink onder vuur genomen vanwege haar steun aan de noodwet, die volgens de oppositie niet past bij de rechtsstatelijkheid die haar partij hoog in het vaandel heeft staan.
Nog niet alles?
Omdat veel in de documenten is zwartgelakt geloven partijleiders van de oppositie niet dat alle relevante informatie is verstrekt. Stukken die het ministerie van Binnenlandse Zaken stuurde, zijn grotendeels leesbaar. Maar de stukken van Justitie en Veiligheid zijn zo goed als volledig zwart. “Adviezen hierover moeten ergens zijn, en ik wil ze ook graag hebben”, zegt D66-leider Jetten.
Onder anderen Bikker (ChristenUnie) sluit zich aan bij die oproep. “Een aantal ministers denkt: ik gooi de stukken maar gewoon op de grond”, zei Bikker. Zij vraagt “indringend” om alle stukken. Uiteindelijk zegt Schoof toe dat hij aan ambtenaren gaat vragen om de lak weg te halen.
